Cliënten, hun vertegenwoordigers en veel professionals in de zorg weten te weinig over de regels bij gedwongen zorg. En dat brengt de grondrechten van cliënten in gevaar, zo blijkt uit onderzoek van onder andere Alzheimer NL, Kansplus, en Per Saldo.
Onvrijwillige zorg
De regels rond onvrijwillige zorg zijn vastgelegd in de Wet zorg en dwang (Wzd). Bij onvrijwillige zorg moet u onder andere denken aan: het gedwongen toedienen van medicatie, beperking van de bewegingsvrijheid van een cliënt en het stellen van grenzen rondom het ontvangen van bezoek. Onvrijwillige zorg schaadt de fundamentele grond- en mensenrechten van cliënten. Het is daarom heel belangrijk dat zorgprofessionals de regels die hierbij gelden kennen, serieus nemen en naleven.
Gebrek aan kennis
Uit het onderzoek blijkt dat dit helaas vaak niet het geval is. Zorgverleners informeren cliënten en hun vertegenwoordigers onvoldoende over de regels uit de Wzd. Denk daarbij vooral aan het recht op ondersteuning door een cliëntenvertrouwenspersoon of de optie om een klacht in te dienen Dit leidt weer tot allerlei misstanden en onveilige situaties, vooral in de gehandicaptenzorg. Ook zorgprofessionals weten nog te weinig over de Wzd, waardoor er soms te lang onvrijwillige zorg wordt toegepast, zonder duidelijke reden.
Rol cliëntenraad
Het thema gedwongen zorg is een groot aandachtspunt voor cliëntenraden in instellingen waarbij dit speelt. Denk bijvoorbeeld aan zorginstellingen voor mensen met een verstandelijke beperking of met een psychogeriatrische aandoening. De uitkomsten van dit onderzoek kunt u daarbij heel goed gebruiken om het onderwerp op de agenda te zetten. Focus daarbij op de informatievoorziening naar cliënten en hun achterban en de inzet van de vertrouwenspersoon. Ook kunt u als cliëntenraad sturen op een betere voorlichting voor zorgmedewerkers binnen de instelling.
Nieuw wetsvoorstel en bestuurlijke afspraken
Eind 2023 hebben de cliëntenorganisaties met het ministerie van VWS bestuurlijke afspraken vastgelegd over de Wzd. Deze gaan over het versterken van de positie van de cliëntenvertrouwenspersoon en over het meer betrekken van cliënten en hun vertegenwoordigers bij het stappenplan en bij de evaluatie van het zorgplan.
Op dit moment werkt het ministerie van VWS aan het opstellen van een nieuw wetsvoorstel waar de bovengenoemde bestuurlijke afspraken in moeten staan. Hier worden cliëntenorganisaties veel bij betrokken.
